Skip to contentSkip to main navigation Skip to footer

Historia

Historia miejscowości gminnej sięga XI wieku. Albowiem już w 1098 roku Parzęczew należał do dóbr książęcych Bolesława Krzywoustego.
Po rozbiciu Zakonu Krzyżackiego w 1410 roku rozpoczyna się rozkwit gospodarczy Parzęczewa.
Najważniejszym przywilejem, jaki otrzymał Parzęczew na przestrzeni dziejów, był przywilej wydany przez króla Władysława Jagiełłę dnia 7 kwietnia 1421 roku. Przywilej ten nadano wielmożnemu Wojciechowi Parzęczewskiemu łowczemu łęczyckiemu, mocą którego jego dziedziczna wieś Parzęczew została wyniesiona do rangi miasta.
Najstarszym odnalezionym dokumentem królewskim, potwierdzającym bogatą historię Parzęczewa, jest przywilej króla Zygmunta Augusta z 1539 roku konfirmujący nadanie praw miejskich i przyznający kolejne przywileje miastu Parzęczew. Dokument ten znajduje się obecnie w Archiwum Państwowym w Łodzi w zbiorze dyplomów 1331-1939, sygn. 47 (patrz foto).
Innym dokumentem potwierdzającym bogatą historię Parzęczewa jest przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie dokument Stanisława Augusta Poniatowskiego z 26 III 1775 roku, w którym potwierdza on wcześniejsze dokumenty, w tym dokument Władysława króla polskiego z 7 IV 1421 r., w którym zezwala on Wojciechowi z Parzęczewa na lokalizację miasta na terenie wsi Parzęczew (Zbiór dokumentów papierowych sygn. 4033).
Cennym źródłem historycznym jest również opis Parzęczewa sporządzony przez burmistrza miasta S. Waśkiewicza na początku grudnia 1820 roku.
1820r. / sprzed 10 grudnia / Parzęczew

Opis Parzęczewa sporządzony przez burmistrza miasta S. Waśkiewicza. Opisanie historyczne oraz topograficzno-statystyczne miasta Parzęczewa w województwie mazowieckim w obwodzie łęczyckim położonego. Sporządzane przez burmistrza tego miasta S. Waśkiewicza w roku 1820. Widziałem i sprawdziłem Minkowiecki – Dozorca Miast Okręgu II Województwa Mazowieckiego Dnia 10 grudnia 1820 roku.

Ad. 1.
Z roku 1421. Przywilej Władysława, króla polskiego, nadany wielmożnemu Wojciechowi Parzęczewskiemu, przez który wieś jego dziedziczną Parzęczew na miasto tegoż nazwiska, z dozwoleniem wszelkich praw wolności, przywilejów różnych innym miastom królewskim służących, uwalniając od prawa polskiego, a dozwalając rządzenie się prawem teutońskim czyli magdeburskim, uwalniając od wszelkich jurysdykcji krajowych i oddając w ręce obywateli prawo miecza. Tymże samym przywilejem ustanowione zostały targi co czwartek z wszelkiego rodzaju sprzedażą.
Z roku 1539. Przywilej Zygmunta króla konfirmujący przywilej Władysława króla z roku 1421 nie tylko w wszelkich szczegółach ale nawet nadający jarmarki roczne na wniosek wielmożnego Zygmunta Parzęczewskiego: pierwszy na Świętego Jana Chciciela, drugi na Świętą Jadwigę.
Z roku 1691. Przywilej Jana III, króla polskiego, wydany wielmożnemu Stanisławowi Działyńskiemu, dziedzicowi, na jarmarki: pierwszy na wigilię Trzech Królów, drugi na wigilię Zwiastowania Najświętszej Panny, trzeci na Wniebowstąpienie Pańskie, czwarty na Wszystkich Świętych, targi zaś co tydzień w poniedziałek.
Z roku 1762. Przywilej Augusta III, króla polskiego, konfirmujący Przywileje Zygmunta I, a szczególniej Władysława lokacyjny z roku 1421 w wszelkich jego szczegółach, nadający przy tym na wniosek wielmożnego Adama Saryusza z Remiszewic Stokowskiego 4 nowe jarmarki, to jest I-szy na Oczyszczenie Najświętszej Panny, II-gi na Św. Wojciecha, III-ci na Św. Michała, IV-ty na Św. Katarzynę.
Z roku 1775. Przywilej Stanisława Augusta, króla polskiego, potwierdzający wszystkie antecesorów królów przywileje, to jest lokacyjny Władysława, późniejszy Zygmunta, jako też Augusta III nadający przy tym na wniosek wielmożnego Adama Stokowskiego 3 jarmarki: I-szy w sobotę przed Bożym Ciałem, II-gi na wigilię Św. Anny, III-ci na Św. Tomasza Apostoła.
Z roku 1766. Oblata w grodzie łęczyckim przywileju Stanisława Augusta, króla polskiego, aprobującego przywilej z Metryki Koronnej z książki pod literą K.E. na karcie 147 pod tytułem fundacja miasta Parzęczewa króla Zygmunta Augusta na wniosek Stanisława Nagórskiego wydany pod rokiem 1565, obejmujący wszelkie wolności rządzenia się prawem teutońskim z wolnością prawa miecza, przy tym 3 jarmarki: I-szy na Św. Jana Chrzciciela, II-gi na Zwiastowanie Najświętszej Panny Marii, III-ci na Św. Barbarę. Targi zaś co sobota dozwalając zarazem targi tygodniowe na trzody bydelne, wszelkiego rodzaju mięsa, nadając przy tym wolności na lat 16 od podatku szos, jako też innych niemniej jarmarcznego i mostowego, wyjąwszy czopowe.
Z roku 1712. Ordynacja Stanisława Działyńskiego, dziedzica, mocą której w artykule 5 i 6 robienie piwa według ordynacji dawnej dozwala, z zastrzeżeniem, aby piwa i wódki cudzej nie brać i nie szynkować, jako też, aby Żydzi żadnej wódki nie pili, ani szynkowali.
Z roku 1810 dnia 24 stycznia wyrok Trybunału I-szej instancji departamentu Warszawskiego przyznający mieszkańcom miasta propinację.
Z roku 1810 dnia 28 czerwca wyrok Sądu Apelacyjnego Księstwa Warszawskiego usuwający między innymi artykułami mieszkańców miasta od propinacji, a przyznając ją dworowi.
Z roku 1815 dnia 27 listopada dekret Sądu Najwyższej Instancji aprobujący dekret Sądu Apelacyjnego w wszelkich szczegółach.

Ad. 2.
Leży nad strumieniem Gnidą zwanym, od Warszawy na zachód o mil 18, od Łęczycy na południe o mil 2, od Lutomierska i Kazimierza na północ o mil 3, od Uniejowa na wschód o mil 4, od Włocławka i rzeki spławnej Wisły ku południowi i wschodowi o mil 9. Grunta są mniej urodzajne z przyczyn wielkich piasków, pomiędzy pastwiskami jest staw, Glinki zwany.

Ad. 3.
Miasto w swej rozległości od wschodu słońca graniczy z wsią Piaskowicami, od południa z wsią Sokolą Górą i Siemonią, od zachodu z wsią Chrząstowem, od północy z Wsią Wielką, w tych czasach znacznie zmniejszone są granice z przyczyny dóbr przyległych dziedziców miasta Parzęczewa, do których są zabrane, a o które granice razem z innymi wnioskami o propinację proces pod opiekę Prokuratorii Generalnej Królestwa oddany został.

Ad. 4.
Żadnych z powyższych pertynencji miasto nie posiada, oprócz ról, łąk, ogrodów i domów do każdego właściciela należących, ile że szynki, karczmy, browar i gorzelnia należą do domownium.

Ad. 5.
Żadnych nie było gmachów i do tego momentu nie masz.

Ad. 6.
Nie masz żadnych, jak tylko garbarnie znaczne i olejarnie, niemniej różnego rodzaju w miarę potrzeby rzemieślnicy znajdują się.

Ad. 7.
Propinacja teraz należy do dominium miasta tegoż, lecz mieszkańcy miasta o odzyskanie tej starają się i wszelkie swe dowody w tej mierze pod dalszą protekcją Prokuratorii Generalnej Królestwa złożyli.

Ad. 8.
Proces z dominium o różne wnioski, szczególnej zaś o własność granic i propinację ciągnie się od niemałego czasu, a nawet w Trybunale I-szej Instancji departamentu Warszawskiego w roku 1810 wygrany, później zaś w Sądzie Apelacyjnym i Najwyższej Instancji przegrany, a teraz pod opiekę Prokuratorii Generalnej Królestwa Polskiego oddany został.

Ad. 9.
Chrześcijan – 521; Żydów – 457; innych wyznań – 21; w ogóle – 999.

Ad. 10.
Dwie części jest z handlu i z rzemiosł utrzymujących się, a trzecia rolników.

Ad. 11.
Domów murowanych – 1, drewnianych – 98, w ogóle – 99.

Ad. 12.
Suma asekuracyjna ogółem w Towarzystwie Ogniowym wynosi złp. 118,675.

Ad. 13.
Wcale nie jest brukowane. Materiały do bruku, jakimi są kamienie i piasek, w bliskości i znacznej ilości znajdują się.

Ad. 14.
Ma jarmarków 15: 1. na Trzy Króle, 2.na Najświętszą Pannę Gromniczą, 3. na Najświętszej Panny Marii Zwiastowanie, 4. na Św. Wojciech, 5. na Św. Jan Chrzciciel, 6. na Przemienienie Pańskie, 7. na Matkę Boską Zielną, 8. na Św. Michała, 9. na Wszystkich Świętych, 10. na Św. Katarzynę, 11. na Boże Ciało, 12. na Św. Jadwigę, 13. na Św. Barbarę, 14. na Św. Tomasza, 15. na Św. Annę.

Ad. 15.
Bydło i konie krajowe, niemniej wszelkie towary.

Ad. 16.
Co tydzień w niedzielę.

Ad. 17.
Dochody w roku 1806: mało co więcej miało dochodu nad złp. 600, które skarb publiczny dawał. Dochody w roku 1819: nie masz etatu. Dla odnośnego dodatku złp. 600 z skarbu publicznego i dla ubóstwa mieszkańców, którzy do dawania składki ofiarować nie mogli.

Ad. 18.
Miasto Parzęczew upada z powodu nowoerygowanych sąsiedzkich miast, a szczególniej dla zaprowadzonych w tychże jarmarków, które mocno jarmarków parzęczewskich stały się przeszkodą i przy tym, że mieszkańcy chrześcijańscy od własności posiadanej odrabiają zaciąg, niektórzy zaś płacą pieniędzmi zaciąg, lecz niewiele przez płacenie zaciągu znajdują ulgi

Back to top