Szczegółowy opis fresku
FRESK „Parzęczew – 600 lat historii”
Jubileuszowy fresk na budynku Urzędu Gminy w Parzęczewie odwołuje się nie tylko do historii miejscowości i gminy, ale także do ważniejszych elementów historii naszego kraju. Niektóre z tych elementów są dla nas oczywiste, inne mogą stanowić zagadkę i zaskakiwać. O symbolikę poszczególnych scen, ich inspirację zapytaliśmy twórcę fresku, meksykańskiego artystę – Jesusa Gonzaleza Gutierreza. Korzystając z wyjaśnień artysty prezentujemy poszczególne sceny.
LEWA STRONA
1. Pierwsza z namalowanych scen to scena polowania. W swojej artystycznej wizji Jesus Gonzalez Gutierrez przedstawił Wojciecha Parzęczewskiego założyciela miasta Parzęczew – łowczego łęczyckiego jako myśliwego. Kolory stroju mężczyzny nie są przypadkowe: czerwony, biały i niebieski to kolory herbu Gminy Parzęczew. Wojciech poluje na żubra w towarzystwie kobiety, łowcy i wilka. Dlaczego właśnie na żubra? Jesus tłumaczy, że żubr bardzo mocno kojarzy mu się z Polską. W północnym Meksyku żyją dalecy krewni żubrów – bizony i artysta bardzo je lubi. Towarzysząca Wojciechowi kobieta może być zarówno jego żoną jak i mieszkanką tutejszych terenów, wilk zaś nie konkuruje z łowczym o zdobycz, lecz jest jego przyjacielem.
2. Kolejna scena fresku, dość rozległa, przedstawia króla Władysława Jagiełłę. Król w prawej ręce trzyma miecz – symbol władzy i zwycięstwa, skierowany w stronę rycerzy Zakonu Krzyżackiego. Czarny krzyż obok rycerzy jest odwrócony, jakby upadał i odnosi się do porażki Zakonu w bitwie pod Grunwaldem. W prawej ręce król trzyma akt nadania praw miejskich Parzęczewowi, który wręcza klęczącemu Wojciechowi z Parzęczewa. Przywilej lokacyjny z 7 kwietnia 1421 r. pozyskany przez Wojciecha z Parzęczewa od króla Władysława Jagiełły nie zachował się w oryginale do naszych czasów. Malując ten dokument, Jesus Gonzalez Gutierrez wzorował się na późniejszym dokumencie królewskim z 1539 r., w którym król Zygmunt August potwierdził prawa miejskie Parzęczewa.
3. Jesus chciał, aby na fresku znalazły się motywy związane z muzyką. Pierwotnie planował dodać scenę przedstawiającą muzyka grającego na fortepianie np. Chopina, ale zmienił zdanie. Myślał o różnych wykonawcach i zdecydował się na ?I Symfonię? Krzysztofa Pendereckiego. Abstrakcyjny motyw związany z utworem znajduje się na fresku pomiędzy twarzami króla i poety.
4. Kolejna ze scen odnosi się do rozwoju miasta. Przedstawia trzy osoby symbolizujące poezję, medycynę i architekturę. Scena ma podwójne znaczenie. W odniesieniu do Parzęczewa symbolizuje rozwój miejscowości po nadaniu praw miejskich, który był możliwy dzięki licznym przywilejom. Jest także szerszy kontekst tej sceny – odnosi się ona do rozwoju całej Polski po II wojnie światowej aż do chwili obecnej, czego dowodzi chociażby postać w maseczce. Jedna z postaci to również portret samego autora, który wcielił się w rolę architekta.
5. Jak widać wyraźnie na fresku po nadaniu praw miejskich zachodzi wiele zmian. Widniejąca na fresku kobieta w pięknej sukni ozdobionej niezapominajkami zbiera ziemniaki. To ta sama postać, która wcześniej polowała z Wojciechem na żubra. Tutaj jest symbolem dostatku i dobrobytu – w okolicy rozwija się rolnictwo, a rzeki są pełne ryb. W wodach rzeki dostrzeżemy delikatną czarną linię. To podpis Siegrid Wiese – współautorki dzieła.
6. Na dole fresku znajduje się scena ukazująca położenie naszej gminy. Przedstawiona jest kula ziemska z zaznaczoną mapą Polski, a tuż obok, w powiększeniu, autor narysował mapę konturową naszej gminy.
7. Ciekawym elementem dzieła jest rysunek wazy. Jesus Gonzalez Gutierrez podczas zgłębiania wiedzy na temat Polski natrafił na informację o wazie odkrytej w latach 70. w Bronocicach nad rzeką Nidzicą, w województwie świętokrzyskim, w gminie Działoszyce. To niezwykle cenne na skalę światową znalezisko archeologiczne posiada ornament, który jest uznawany za najstarszy dotychczas odkryty na świecie wizerunek czterokołowego pojazdu sprzed ponad 5 tysięcy lat! Waza znajduje się obecnie w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Widniejąca na naszym fresku waza została zmodyfikowana przez artystę, który uczynił z niej pojazd i umieścił na niej swój podpis.
PRAWA STRONA
1. Wśród postaci umieszczonych na fresku znajdujemy Mikołaja Kopernika – sławnego Polaka, wybitną postać renesansu znaną na całym świecie za sprawą teorii heliocentrycznej. Kopernik patrzy w gwiazdy, a w ręce trzyma przyrząd do pomiarów. Jego twarz jest tajemnicza i zamyślona. Uczony patrzy w gwiazdy, których światło odbija się w jego twarzy.
2. Wiodącą postacią w tej części fresku jest Królowa Jadwiga Andegaweńska. Jej wyobrażenie jest inspirowane portretem Marcelego Bacciarellego, twórcy portretów królów Polski, które możemy oglądać obecnie w Zamku Królewskim w Warszawie. Postać królowej zdobi czerwony krzyż, dodany specjalnie przez Jesusa, jako symbol nie tylko jej gorącej wiary, ale też faktu, iż Jadwiga została, dzięki kanonizacji Jana Pawła II, świętą kościoła katolickiego. Jest też patronką Polski. Postać kieruje swój wzrok w stronę męża – Władysława Jagiełły. Królowa Jadwiga znana była ze swej szczodrości – jej symbolem jest tu moneta, którą Jadwiga trzyma w dłoni i przekazuje ubogiej kobiecie. Królowa była również doświadczonym dyplomatą i strategiem. Niejednokrotnie wspierała swojego męża w wyprawach wojennych, stąd też trzymany przez królową w lewej ręce miecz.
3. Tuż za królową rozgrywa się dramatyczna scena ściśle związana z Parzęczewem. 5 września 1939 roku miało miejsce powietrzne starcie nad Parzęczewem, w którym zostały zestrzelone dwa polskie samoloty. Na miejscu zginęło 3 pilotów, a jeden umarł w drodze do szpitala. Widoczny na fresku płonący samolot to właśnie jeden z samolotów rozpoznawczo-bombowych „Karaś”, który spadł na pobliskie pola. W płonącym samolocie widoczna jest postać pilota, a sam samolot jest oznakowany charakterystyczną szachownicą lotniczą – znakiem polskiego lotnictwa wojskowego. Całej scenie, tak jak to było w rzeczywistości, przyglądają się dzieci.
4. Niżej widzimy dziewczynkę, która bawi się samolotem, trzyma również zająca. Scena katastrofy samolotu nie była pierwotnie planowana. Powstała już na miejscu, kiedy artyści mieli okazję wysłuchać całej historii, a nawet obejrzeć odnaleziony niewielki fragment samolotu, który jakiś czas po zdarzeniu znalazła na łące pod Piaskowicami 14-letnia wówczas Halina Kosińska – mieszkanka Parzęczewa. Stąd też wizerunek dziewczynki bawiącej się samolotem. Jest ona symbolem odrodzenia, dającym nadzieję na lepszą przyszłość, ale równocześnie jej zadaniem jest upamiętnienie tych tragicznych wydarzeń sprzed ponad 80 lat.
5. Trzy kobiety odnoszą się do czasów współczesnych i są symbolem nadziei na lepszą przyszłość, która wiąże się nie tylko z rozwojem nauki, sztuki, ale też z ?wyzwoleniem z masek? czyli z końcem pandemii. Pierwszą z postaci, która nosi maskę i trzyma książkę z napisem historia możemy interpretować jako nauczycielkę. Druga kobieta, która nosi maseczkę już tylko częściowo, to malarka. Kobieta trzyma pędzel i szpachelkę malarską. Ostatnia z kobiet trzymająca roślinę to postać przedstawiająca Joannę Kowalczewską, zmarłą w 2020 r. lekarkę i malarkę pochodzącą z Łęczycy, związaną z Gminnym Ośrodkiem Zdrowia w Parzęczewie.
6. Na fresku znalazły się także motywy związane z husarią – polską ciężką jazdą, która była obecna na polach bitew od XVI w. Husarze występują tu jako obrońcy miasta i królowej. Jeden z husarzy jest w zbroi. Pióra jego skrzydeł, które robiły ogromne wrażenie i siały postrach wśród wrogów podczas szarży, kojarzyły się artyście z płomieniami i tak też je namalował. Drugi husarz przedstawiony jest w locie.
7. Kobieta trzymająca dziecko ma twarz Siegrid Wiese. Dziecko jest symbolem nadziei i przedstawicielem nowego pokolenia. Siegrid z ufnością spogląda na postać św. Jadwigi.
8. Poniżej artyści namalowali Parzęczew. Od lewej widzimy budynek straży pożarnej i Forum Inicjatyw Twórczych, dalej domy, kościół parafialny oraz kościół Św. Rocha wraz z cmentarzem. Artyści spędzając dużo czasu na rusztowaniu mieli dobry punkt obserwacyjny – Jesus wspomina uroczystości pogrzebowe i ludzi idących z kwiatami. Sigrid z przyjemnością obserwowała bociany.
9. Na fresku nie mogło zabraknąć herbu Gminy Parzęczew. Na nim artyści umieścili flagę Meksyku. Połączenie to symbolizuje polsko-meksykańską współpracę.
10. Jesus poszukując informacji o Parzęczewie dowiedział się o szkole podstawowej która nosi imię Juliana Tuwima. Zaintrygowała go postać poety. Czytał jego życiorys. Natrafił na wiersz „Lokomotywa”. Dlatego na fresku przedstawił dzieci czytające wiersz Tuwima.
11. Na fresku widzimy dokument w kształcie rozwijanego pergaminu. Autor umieścił tu podstawowe informacje o fresku: jego tytuł „Parzęczew – 600 lat historii” i jego wykonawców – autor Jesus Gonzalez Gutierrez w asyście Siegrid Wiese z pomocą Raula Govea Peralta i Piotra Pisery.
Bardzo istotną sprawą przy tworzeniu fresku jest technika. Dla Jesusa bardzo ważną. To wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie od czasów Azteków. Przy opisie techniki tworzenia fresku, używamy nazewnictwa włoskiego, jak w muzyce: allegro, andante? Wyróżnia się kilka etapów i technik tworzenia fresku. Zanim zacznie się malować, należy odpowiednio przygotować podłoże. W tym celu nakłada się kilka warstw specjalnego tynku. Pierwszą, najgrubszą warstwą jest incaffo – mieszanina oczyszczonego piasku i wapna gaszonego starzonego, którą wyrównuje się niedoskonałości ściany jeśli jest to konieczne. Druga i zarazem środkowa warstwa fresku nazywa się arrichio, to mieszanina wapna gaszonego, drobnego piasku, odrobiny piasku kwarcowego i barwnika, np. żółtego lub niebieskiego. Barwnik jest potrzebny, ponieważ ostatnia warstwa, którą się nakłada przed malowaniem fresku: intonaco, jest zazwyczaj biała. Jeśli położy się biały kolor na warstwę żółtą czy niebieską, to można ją odróżnić i wiadomo, gdzie można malować. Intonaco jest najbardziej gładką warstwą, na której wykonuje się już fresk. Zawarte w niej starzone wapno gaszone jest gładkie i plastyczne (im starsze, tym lepsze), miesza się je z drobnym piaskiem. W wyniku reakcji chemicznej, zwanej karbonizacją, zaprawa nieodwracalnie twardnieje, co oznacza, że wapno przechodzi w swój naturalny stan, czyli kamienieje. Ten proces chemiczny trwa, w zależności od temperatury, 6-10 godzin. I tyle jest właśnie czasu na wykonanie rysunku. Następnego dnia już nie można na tym malować. Aby dokonać poprawek, należy skuć dany fragment i ponownie nałożyć warstwy tynku.
Rysunek przenosi się na ścianę etapami. Najpierw wykonuje się szkic na papierze, następnie za pomocą szpikulca (nasi artyści używali kolca agawy) robi się otwory, odwzorowując kontury. Ta technika nazywa się achiodo, co po włosku oznacza dosłownie: gwóźdź, szpikulec. Szkic przykłada się następnie do ściany i używając specjalnego, materiałowego woreczka wypełnionego barwnikiem, techniką zwaną spelvero, przez otwory dokonuje się przeniesienia konturów rysunku na ścianę. Na tej podstawie powstaje bazowy rysunek całego fresku, nazywany sinopia. Sinopie nanosi się dwukrotnie, zarówno na arrichio, jak i na intonaco.
Tempo wykonania fresku jest uzależnione od czynników atmosferycznych. Fresk w Parzęczewie powstał w ciągu miesiąca, na przełomie sierpnia i września 2021 roku. Był to bardzo intensywny czas dla artystów. W normalnych warunkach, taki fresk powstawałby przez 3-4 miesiące, dlatego też artyści niejednokrotnie spędzali na rusztowaniu cały dzień, od rana do późnego wieczora, a czasem nawet do północy.
Podczas tworzenia fresku, pomiędzy artystami a pracownikami urzędu gminy i mieszkańcami Parzęczewa powstała swoista więź, wielokrotnie potwierdzana wzajemnymi dowodami sympatii, otwartości i zaufania.