Powietrzne starcie nad Parzęczewem

Będąc dzielnym rachmistrzem spisowym spotykałem się z różnymi ludźmi, zarówno młodymi jak i starszymi. Starsi ludzie bardzo lubią wspominać, a ich historie są często bardzo interesujące. W czasie właśnie takich luźnych rozmów dowiedziałem się o starciu powietrznym nad Parzęczewem, w którym zostały zestrzelone dwa polskie samoloty. Zdarzenie to miało miejsce 4 września 1939 roku. Ponieważ interesuję się historią, a zwłaszcza historią najbliższej okolicy i historią Polskiego Września, postanowiłem krótko je opisać.

W starcu nad Parzęczewem brały udział samoloty 23 Eskadry Rozpoznawczej, wchodzącej w skład lotnictwa Armii „Łódź”. Dowódcą tej eskadry był kpt. obs. Mieczysław Ryszkiewicz. Wyposażona ona była w samoloty rozpoznawczo – bombowe PZL P-23B „Karaś”. W przeddzień wybuchu wojny eskadra przyleciała na lotnisko Lublinek pod Łodzią, a stamtąd na lotnisko Sokolniki. Eskadra działała na korzyść Armii „Łódź”, rozpoznając nieprzyjaciela na kierunku Radomsko – Częstochowa. Trzy samoloty zostały wysłane na przegląd techniczny i naprawę na lotnisko zapasowe Sokolniki. Tragicznego 4 września załogi tych maszyn wzbiły się w powietrze, aby wrócić na lotnisko w Sokolnikach. Tuż po starcie, a w trakcie wznoszenia, zostały zaatakowane przez 7 niemieckich myśliwców Messerschmitt Me-109. w starciu z tymi doskonałymi maszynami polskie samoloty nie miały żadnych szans. Jeden z „Karasi” spadł w płomieniach koło Parzęczewa (nr 44-109), drugi rozbił się przy lądowaniu w miejscowości Piaskowice (nr 44-122). Trzeci z samolotów zdołał uciec przed nimieckimi myśliwcami (nr 44-132), ale w wyniku uszkodzeń maszyna spadła koło miejscowości Puczniew, załoga zaś ratowała się skacząc na spadochronach. To właśnie te samoloty zostały w pamięci starszych mieszkańców Parzęczewa i okolic. Tego dnia w okolicy spadł jeszcze jeden polski „Karaś”tej eskadry. Ostrzelany przez niemiecką obronę przeciwlotniczą samolot, na skutek uszkodzeń, lądował rozbijając się pod Ozorkowem.

23 Eskadra Rozpoznawcza przeniosła się 6 września na lotnisko pod Radomiem i działała do 11 września, zaś 19 września lotnicy przekroczyli granicę węgierską. W czasie swej działalności eskadra wykonała 28 zadań bojowych tracąc 8 maszyn i 14 pilotów.

Dzień 4 września można nazwać czarnym dniem 23 Eskadry Rozpoznawczej. W okolicy Parzęczewa zniszczone zostały 4 polskie samoloty stanowiące prawie połowę całego sprzętu eskadry. Zginęło trzech pilotów, dwóch następnych zmarło w drodze do szpitala. A jak potoczyły się losy tego starcia?

PZL P-23B nr 44-109 (zestrzelony pod Parzęczewem)
· Ppor.obs. Jan Bruski – zginął na miejscu, pochowany w Łęczycy, gr. nr 560
· Kpr.pil.Henryk Rejak – zmarłw drodze do szpitala, pochowany w Łęczycy, gr. nr 563
· Kpr.strz. Kazimierz Hadyniak – zginął na miejscu, pochowany w Łęczycy, gr. nr 562

PZL P-23B nr 44-122 (rozbity w Piaskowicach)
· Por.obs. Edward Maliszewski – zmarł w szpitalu w Warszawie, pochowany na Powązkach, gr. II-12 kwatera C-25
· Kpr.pil. Tadeusz Westfal – ranny, ewakuowany ze szpitala w Łodzi do Pińska. W czasie okupacji walczył i dowodził oddziałem AK na Białostocczyźnie. Przybrał sobie pseudonim „Karaś”, zginął w starciu z Niemcami pod miejscowością Brzozowo Korabie. Pochowany w miejscowości Poświętne.
· Kpr.strz. Józef Nitzke – zginął na miejscu, pochowany w Łęczycy, gr. nr 561
PZL P-23B nr 44-132 (spadł pod Puczniewem)
· Por.obs. Alfons Antoni Nowak – zginął w załodze 305 Dywizjonu Bombowego w 1941 roku pod Sibberfort. Samolot wracał z nalotu na Niemcy i został trafiony pod Bremą. Pochowany na cmentarzu Newark, Notts, sek. L gr. 305
· Kpr.pil. Bolesław Szczepański – losy nieznane
· Kpr.strz. Antoni Walczak – walczył w Anglii w 304 Dywizjonie bombowym

PZL P-23B (rozbity koło Ozorkowa)
· Ppor.obs. Adam Kandziora – poległ w miejscowości Wylazłów koło Turka, miejsce grobu nieznane
· Por.pil. Tomasz Szymoński – zginął w wypadku lotniczym w Anglii w 1943 roku. Pochowany w Szkocji, w Edynburgu na cmentarzu Corstorphine Hill, gr. B-1356/II
· Kpr.strz. Marian Mroziński – walczył w Anglii w 304 Dywizjonie Bombowym. Zmarł w Anglii w 1977 roku.

Andrzej Danielewski